نسخه آزمایشی
سه شنبه, 29 اسفند 1402 - Tue, 19 Mar 2024

جلسه دوم شب های ماه رمضان حرم رضوی/ بررسی انواع شرک های در پرتو دعای جوشن و بررسی آنها

متن زیر گزارش تفصیلی است از جلسه دوم مباحث شب حرم مطهر رضوی در ماه مبارک رمضان 93 که توسط آیت الله میرباقری به تاریخ 31 تیرماه 93 ایراد شده است. ایشان در این جلسه با بیان محیط شرک و انواع آن اشاره می کنند که شرک تعلق به غیر خداست و این در مواردی خفی است و همین است که سبب ترس ها و رنج های ماست. در این دعا ما بدنبال رسیدن به توحید و استغفار از این شرک ها هستیم. امنیت در محیط توحید است و همین شرک است که ما را به گناه می کشاند و ریشه همه بدی هاست...

دعای جوشن و رویت توحید و استغفار از شرک

بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله ربّ العالمین و صلّی الله علی سیِّدنا و نبیّنا محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی أعدائهم أجمعین. در جلسه قبل نکاتی را درباره دعای جوشن کبیر بیان کردیم. این دعا خیلی مهم است و مباحث زیادی حول آن وجود دارد. این دعا سراسر توحید است و گفته شده است که شب اول ماه رمضان آنرا بخوانید که ثمره آن درک شب قدر است و دستور است سه بار در ماه رمضان بخوانید و اگر کدورتی در قلب دارید از این دعا استفاده کنید.

بحث ما این بود که در این دعا ما اسامی خدا را یاد می کنیم و تجلی از توحید از طریق این اسماء الهی در قلب ایجاد می شود و با این مشاهده الوهیت او و اینکه او همه کاره و تکیه گاه عالم است او را تنزیه می کنیم که تو شریکی نداری و الهی جز تو نیست. در گام بعد این توجه پیدا می شود  که ما درگیر شرک شده ایم و به غیر خدا پناه برده ایم و این شرک برای ما جهنم بپا کرده است. لذا توبه می کنیم و «الغوث» گویان از او می خواهیم که دستمان را بگیرد که در آتش اسیر شده ایم.

انواع شرک از جلی و خفی/ توسل ما به غیر خدا سبب مشکلات و رنج ها

اما شرک های ما دو دسته است. مغفور و غیر مغفور. بعضی شرک ها هست که خداوند می بخشد ولی بعض شرک ها بخشیدنی نیست. آن شرک که بخشیدنی نیست و قرآن می فرماید «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاء»(نساء/48) آن شرک جلی است که صریحا فرد در کنار خدا کسی را قرار می دهد و اعلام محدودیت علنی برای خداوند می کند.

اما شرک خفی همان است که مغفور است و بسیار هم ظریف و دقیق است. در روایت فرمود «إِنَّ الشِّرْكَ‏ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ‏»(1) یعنی شرک از راه رفتن مورچه بروی سنگ سیاه در شب تاریک ظریف تر و تشخیص آن سخت تر است. حتی فرمود اگر انگشتر چرخاندن برای عدم فرموشی می تواند شرک باشد. البته ما قرار نیست با موحد شدن اسباب را رها کنیم. اینجا عالم اسباب است ولی به اسباب نباید تکیه کرد که این باعث شرک می شود. اینکه ما بر زمین تکیه داریم و سفتی آن محل اتکاء است این نباید ما را غافل کند که زمین ما را نگه داشته است بلکه خداوند است که ما را نگاه داشته است. مگر همین زمین سفت نرم نشد و قارون را در خودش فرو برد؟! ما باید همه خوف و امیدمان به خدا باشد. آیا ما اینگونه ایم؟ یا اینکه تا پول همراهمان هست آسوده ایم ولی امان از روز نداری و اضطراب های آن.

حضرت ابراهیم(ع) هاجر و فرزندش اسماعیل(ع) را در کویر گذاشت و رفت درحالیکه آنجا هیچ خبری نبود. بیابان برهوت بود. قرآن می گوید «رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُون»(ابراهیم/37) یعنی خدایا من اهل خودم را در این بیابان غیرقابل کشت سکنی دادم تا اقامه صلاة در اینجا شود. تو خودت دل های خوبان خودت را به سمت آنها متمایل کن (که در روایت داریم اینها شیعیان هستند) و از ثمره و محصول آماده به آنها برسان. عجیب است! او در دل کویر ثمره کار دیگران را می خواهد و البته خدا می تواند. حقیقت همین است که خدا رزاق است. بله چه بسا در میان نعمت بمیرد و کسی در بیابان ثمرات حاضر و آماده دریافت کند.

در روایت هست که مادر به دنبال آب در همان سعی هفتگانه صفا و مروه می گشت و کمک می خواست. جبرئیل آمد و سوال کرد که کی هستی؟ گفت هاجرم و داستان را تعریف کرد. گفت: ابراهیم وقتی می رفت شما را به چه کسی سپرد؟ گفت همین را از خودش پرسیدم جواب داد به خدای متعال. جبرئیل گفت به خوب کسی سپرده است. مادر نزد طفل برگشت دید چشمه از زیر پای بچه جوشیده است. دور آنرا سنگ چید که آب را با جمع کردن از دست ندهد. لکن در روایت هست اگر آنرا محدود نمی کرد تا کجاها از این آب استفاده می کردند. همین آب باعث شد پرنده ها به آن سمت می آمدند و کاروانها با دیدن جهت حرکت پرندگان بدنبال آب آمدند و از هاجر(ع) اجازه خواستند که نزد ایشان بمانند و از آب بهره بگیرند. و در نهایت این شد که ثمرات خود را به نزد این مادر و طفل می آوردند و از آب بهره برمی داشتند. خدا اگر بخواهد رزق بدهد اینگونه همه چیز را فراهم می کند. اوست که رزاق است.

ترس از دست دادن شرک ها / ریشه گناه در شرک

پس ما شرک های مختلفی داریم. ترس هایمان را نگاهی بیاندازید. به چه چیزی احساس فقر نداریم؟! و البته عذابها و رنج های ما همه برای همین شرک هاست. اگر به توحید رفتیم آنجا وادی امن است «لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِي‏ فَمَنْ دَخَلَهُ أَمِنَ مِنْ عَذَابِي‏»(2) حتی ترس ما از زلزله و... از همینجا سرچشمه می گیرد. مگر سفتی زمین ما را نگه داشته بود که حالا با لرزش آن ترس ما را بر می دارد؟! معروف است که سر درس آیت الله قاضی زلزله شد و شاگردان فرار کردند. زمین آرام که شد برگشتند کلاس دیدند استاد همانطور نشسته است و می گوید «برگردید شاگردان مکتب توحید» اینها فضای شرکهای خفی ماست.

پس باید به انقطاع از این اسباب رسید و الوهیت خداوند را فقط دید و به آن متوسل شد. لکن جدا شدن ما از این اسباب با ترس همراه است. اینکه عده ای در دنیا به پوچی و خودکشی و ... می رسند بخاطر همین است که جداشدن این اسباب را می بینند و متوجه می شوند که این اسباب اگر کاره ای هم باشند مدتی کوتاهی است. لذا ترس و یاس و نا امیدی آنها را فرا می گیرد. لکن اینها به این نمی رسند که با بریدن از اینها باید به خدا گره خورد. یعنی از سستی این عالم به تکیه گاه عالم رهنمون نمی شوند و به او تکیه نمی کنند. حال ما به برکت رسول الله(ص) از شرک جلی رها شده ایم لکن شرک های جلی در ما کم نیست. اینها که در فضای تهدید و تحریم دشمنان اسلام می ترسند و عقب می نشینند بخاطر همین است. شرک است که فکر کنیم که آن ور دنیا رزق ما بدست اوست و او ضامن سلامتی و امنیت ماست. مگر از اینها کاری بر ما آید؟! «وَ بِيَدِكَ لَا بِيَدِ غَيْرِكَ زِيَادَتِي‏ وَ نقْصِي‏ وَ نفْعِي وَ ضُرِّي‏»(3)

همه گناه ها هم ریشه در شرک دارد که قبیح هستند. قلب مشرک است وقتی دروغ می گوید. کاسب اگر دروغ می گوید بخاطر همین است که خدا را رزاق نمی بیند. باید برسیم به اینکه آب و زمین و... کاره ای نیستند. لذا باید در ابتدای هر چیزی بسم الله بگوییم. تا استعانت خود از اسماء الهی و خداوند را نشان دهیم و متذکر آن باشیم وگرنه غفلت است. دست زدن به مکروهات هم در درونش شرک های خفی دارد. اگر گفتند فلان چیز مکروه است و مطلوب خدا نیست چرا می خوریم؟ مگر با غیر این تامین نمی شویم؟! اگر کسی نگاه آلوده می کند فکر می کند در آن نیازش مرتفع می شود لکن نگاه کنترل نشده ما را تامین می کند یا خدا؟

با این نگاه است که با شمردن اسامی خداوند به تسبیح می رسیم که تو شریکی نداری و کار بدست توست. با این مشاهده تسبیح آغاز می شود و البته تسبیح هر فراز متناسب با آن اسامی مذکور است. بله ماه رمضان ماه رسیدن به توحید و جدا شدن از شرک هاست.

و اما فردا که شب قدر است بدانیم که باطل این شب زهرا(س) است. هر شب قدر تجلی ایشان تکرار می شود و هرچقدر از این انوار استفاده کنیم به همان اندازه بهره شب قدر داشته ایم. «يَا فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ يَا بِنْتَ‏ مُحَمَّدٍ يَا قُرَّةَ عَيْنِ الرَّسُولِ يَا سَيِّدَتَنَا وَ مَوْلَاتَنَا إِنَّا تَوَجَّهْنَا وَ اسْتَشْفَعْنَا وَ تَوَسَّلْنَا بِكَ إِلَى اللَّهِ وَ قَدَّمْنَاكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجَاتِنَا يَا وَجِيهَةً عِنْدَ اللَّهِ اشْفَعِي لَنَا عِنْدَ اللَّه‏»

پی نوشت ها:

(1) معاني الأخبار، النص، ص: 379

(2) عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2، ص: 134

(3) مناجات شعبانیه : إقبال الأعمال (ط - القديمة)، ج‏2، ص: 686