جلسه سوم فاطمیه دانشگاه امام صادق درگیری حق و باطل در عالم بر محور عقل و جهل و نقش حضرت زهرا س و تدبیر ایشان
درگیری عظیمی که در عالم جریان دارد، میان ائمه نور و ائمه نار است، گروه اول به دنبال بسط و گسترش بندگی خداوند متعال در عالم هستند و گروه دوم مانع آن بوده و در جهت مخالف تلاش میکنند؛ نعمت واقعی که هدایتگر عالم به سمت بندگی است، نعمت ولایت است و نبی اکرم که سردمدار گروه اول است، این نعمت را که تمام انبیاء تنها گوشه ای از آن را جلوه گر ساخته بودند، متجلی ساخته و باب آن را گشودند، و با این نعمت است که عالم میت دوباره احیا گشته و به سوی بندگی حرکت خواهد کرد، و شیاطین که سردمداران گروه دومند دائما در تلاشند که نور ولایت را خاموش کرده و این نعمت را تبدیل به کفر نمایند. محور درگیری این دو جبهه نور و ظلمت، وجود مقدس فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند که مشکات انوار الهی بوده و حقیقت ولایت در وجود ایشان متجلی شده است، آن حضرت با تصرف در عالم، آن را به سمت ظهور که زمان تجلی حقیقت ولایت است پیش می برند؛ حدیث عقل و جهل، تصویری از این درگیری عظیم است که هرکدام مجهز به قوا و جنودی هستند، عقل که نبی اکرم است صاحب صفات حمیده و جهل که شیطان است صاحب صفات رذیله هستند، و به هر اندازه که مومن در برابر هجمه های جهل مقاومت کرده و در برابر صفات رذیله بایستد، وجودش برای پذیرش عقل و صفات حمیده آن آرام گشته و نبی اکرم در وجودش اجلال نزول خواهد کرد؛ تدبیر حضرت زهرا سلام الله علیها، در این نبرد، قربانی کردن نسل و تحمل بلای عظیم است تا بتوانند نور نبی اکرم را در دنیا بسط داده و متجلی سازند.
درگیری ائمه نور و ائمه نار
در قرآن کریم آمده است که «
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما يَفْتَرُونَ
»(انعام/۱۱۲) یکی از نگاه هایی که قرآن به درگیری (که در صدر اسلام بعد از رحلت وجود مبارک پیامبر اکرم، اتفاق افتاد)، دارد در ضمن آیه مبارکه نور و آیه ای که از ظلمات و دریای مواج ظلمانی سخن گفته، آمده است. آیه نور، به جریان هدایت حق که از مجاری اهل بیت علیهم السلام نازل میشود تفسیر شده و آیه مقابل به جریان ظلمات و دستگاه ائمه جور و نار تفسیر شده است، لذا وسعت این درگیری به وسعت درگیری ائمه نور و ائمه نار است که گرچه قبل از نبی اکرم نیز بوده است، و انبیاء با فراعنه درگیر بوده اند، لکن بعد از ظهور نبی اکرم ص در این دنیا به نقطه اوج خود رسیده است.
در این درگیری که پیش از دنیای ماست شیاطین انس و جن در مقابل انبیاء، با هم همکاری می کنند، ولی وقتی که خود حضرت رسول اکرم ص در قالب بشر به این دنیا میآیند این درگیری به نقطه اوجش می رسد؛ محور درگیری شخص رسول اکرم ص است و شیاطینی هستند که با حضرت درگیرند این درگیری در طول تاریخ بوده است ولی قبل از این که حضرت در لباس بشر بیایند، این جنگ بین فرماندهان تحت فرمان ایشان و سردرمداران کفر بوده است، ولی الان درگیری بین خود فرماندهان کل است، وقتی که کار به اینجا رسید درگیری به نقطه اوج رسیده است و یک طرف پیامبر و در طرف دیگر خود دشمنان ایشان به میدان آمده اند.
جبهه کفر به دو قسمت کفر و نفاق تقسیم شده است و گرچه در این درگیری مدیریت حضرت رسول تا قبل از ظهور این است که جبهه نفاق را تحمل کرده و با آنها مدارا کردند، اما این طور نیست که اینها از هم جدا باشند؛ جریان نفاق ظاهر حق را پذیرفته و باطن حق را انکار می کرده است و اسلامی که او می گوید اسلامی که خدا می فرماید نیست. خداوند در قرآن کریم میفرماید:«
أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً
»(لقمان/۲۰)
مطابق روایات، مراد از نعمت ظاهری، همین ظاهر دین است و نعمت باطنی نعمت ولایت است و جریان نفاق، باطن دین را انکار می کند، لذا صف آرایی متقابل شکل میگیرد.
نعمت عظیم ولایت، زنده کننده زمین
در آیات سوره ابراهیم که بحث آن در جلسات قبل گذشت نیز، همین نگاه قرآن به این واقعه وجود دارد: «
أَلَمْ تَرَ إِلىَ الَّذِینَ بَدَّلُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ کُفْرًا وَ أَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ
»(ابراهیم/۲۸و۲۹)، نعمت مذکور در این آیه، نعمت ولایت است که با نبی اکرم به نقطه کمال و تمام خودش رسیده است، صراط مستقیم است، نعمتی است که خدا به اولیا و انبیاء داده است، این نعمت باید در عالم، تجلی پیدا میکرد، و انبیاء گذشته تنها گوشه ای از حجاب روی این نعمت را کنار زده بودند و حقیقتش را مکشوف نکرده بودند، لکن باب این نعمت توسط نبی اکرم گشوده شد، و ایشان مامور شدند از حقیقت آن پرده برداری کنند، و کسی هم جز ایشان نمی توانست اینکار را انجام دهد.
این نعمتی بود که باعث می شد از همین دنیا مردم وارد جنت شوند و تا آخرت هم این جنت کشیده میشد، لکن جریانی درمقابل آمد و این نعمت را تبدیل به کفرکرد، و حضرت به میدان آمدند که این انحراف را برگردانند تانعمت دوباره جایگزین شود و اینکاررابه خوبی انجام دادند؛ و تاثر کار حضرت اینست که رفته رفته تا وقتی حضرت امام زمان ظهورمیکنند این نعمت مورد توجه قرار می گیرد، و درهای نعمت به روی مردم باز می شود؛ زمینی که به واسطه کفر مرده بود، زنده میشود؛ چرا که در حقیقت کافر مرده است هرچند که ظاهرا زنده باشد: «
وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ
»(فاطر/۲۲)، و زمانی که مدار نعمت تبدیل به کفر شد اهل زمین میت می شوند و زمین می میرد، اما وقتی کلمه روح و ولایت در زمین ظاهر شد، زمین زنده میشود، زیرا اهل زمین مجددا به ایمان می رسند و با جریان حقیقت ولایت، حیات که مکررا در قرآن کریم به معنی ولایت آمده است، به زمین باز میگردد، چنانکه آیات فراوانی به این نکات اشاره دارد: «
قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ
»(ملک/۳۰) و «
یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ وَ لِیَرْبِطَ عَلى قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ
»(انفال/۱۱)، که مراد از آب در این دو آیه ولایت امام است، و نیز آیه شریفه «
فَانْظُرْ إِلى آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِکَ لَمُحْیِ الْمَوْتى وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ
»(روم/۵۰)، وقتی که باران می بارد آثار رحمت خدا جاری می شود و زمین زنده می شود این رویشی که با باران هست با نسیم بهاری نمایان میشود از آثار مراتب پائین رحمت الهی است. در روایات میفرماید «الامام سحاب الماطر»(۱)، امام آن ابر بارنده است آن باران فراوان است که وقتی در سرزمین انسان ها ببارد آن سرزمین ها زنده میشود.
نقش حضرت زهرا سلام الله علیها در این درگیری
در این درگیری، یک طرف ولایت نور است و یک طرف ولایت نار، یک طرف نعمت الهی است یک طرف کفران نعمت، یک طرف ایمان است و یک طرف کفر، یک طرف جریان نور و یک طرف جریان ظلمات است، و در این مقیاس است که نقش حضرت زهرا سلام الله علیها مشخص می شود ایشان مشکات انوار الهی هستند لذا ایشان محور درگیری با جریان ظلمات می شوند.
مطابق روایات، نبی اکرم در رویای صادقه، بنی امیه را مشاهده می کنند، که بالای منبر رفته و مردم را به قهقرا بر میگردانند، قلوب را به سمت دنیا بر میگردانند و بت پرستی را در قالب های جدید (نه آن بتهای سنگی و چوبی) احیا می کنند، و این همان هدفی است که فراعنه در طول تاریخ داشته و سعی کرده اند، طریق ولایت را سد کنند، لذا حضرت نگران بودند تا اینکه حضرت جبرئیل آمده و آیاتی را از قرآن، از جمله سوره قدر را آورد؛ خداوند فرمود اگر دولت باطل بنی امیه هزار ماه حکومت می کنند به شما هم شب قدر را دادیم و این جبران هزار ماه را میکند، و این شب قدر به وجود مقدس حضرت زهرا سلام الله علیها تفسیر شده است و حقیقت امامت در وجود ایشان متجلی شده است.
هدایت عالم به سمت ظهور با تصرف حضرت زهرا سلام الله علیها
در این تبدیل نعمت به کفر آن کسی که پا به میدان گذشته که عالم را به مدار خود برگرداند و برمیگرداند و عالم به حیات طیبه می رسد وجود مطهر حضرت زهرا سلام الله علیها است که رحمت خدای متعال یعنی امامت در نسل ایشان است. یکی از مزدهایی که حضرت زهرا سلام الله علیها بر بلای کربلا گرفته است وجود مبارک حضرت امام زمان علیه السلام است. در دوران ظهور نعمتی که در حجاب رفته بود در این دوره ظهور می کند آثار این نعمت که پنهان شده بود ظاهر می شود:«
وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْکِتابُ وَ جیءَ بِالنَّبِیِّینَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ
»(زمر/۶۹)، این آیه ناظر به ظهور امام زمان است، که عالم با تصرف حضرت زهرا سلام الله علیها به مدار خود بر می گردد و تمام و کمال آن در دوران ظهور است، بنابراین مسئله درگیری محدود نیست، تصرف حضرت تصرف در کل عالم و کائنات است و عالم را به سمت ظهور هدایت کرده اند و البته در دوران ظهور هم، تمام حقیقت امکان ظهور ندارد امکان این که همه ظرفیت حضرت زهرا سلام الله علیها تجلی پیدا کند در دنیا فراهم نیست و پس از دوره ظهور باید ادامه این حکومت را در آخرت ببینیم، زیرا در ظرف دنیا نمی تواند ظهور تام پیدا کند و ادامه اش در عالم قیامت است.
حضرت زهرا سلام الله علیها، ادامه هدایت نبی اکرم
نبی اکرم دو چیز که ادامه وجود خودشان بود، باقی گذاشتند، «
إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ ثَقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی
»(۲)، این دو چیز ادامه هدایت نبی اکرم (ص) درمقابل جریان باطل هستند و این هدایت در وجود حضرت زهرا سلام الله علیها تجلی کرده است، لذا وقتی خداوند متعال میخواهد در مقابل جریان فتنه دشمنان، به رسولش وعده پیروزی دهد می فرماید به شما شب قدر (که وجود مقدس حضرت زهراست) دادیم. خدای متعال، در همین دنیا، وادی و خانه های ایمنی قرار داده، که اگر کسی در این خانهها وارد شد تمام کارهایش، ذکر خواهد بود، و همه این خانه ها منتهی به حضرت زهرا سلام الله علیها می شود.
حدیث عقل و جهل، و دامنه درگیری
«
یا هِشَامُ اعْرِفْ الْعَقْلَ وَ جُنْدَهُ وَ الْجَهْلَ وَ جُنْدَهُ تَكُنْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ قَالَ هِشَامٌ فَقُلْتُ لَا نَعْرِفُ إِلَّا مَا عَرَّفْتَنَا فَقَالَ ع يَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْعَقْلَ وَ هُوَ أَوَّلُ خَلْقٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مِنَ الرُّوحَانِيِّينَ عَنْ يَمِينِ الْعَرْش مِنْ نُورِهِ فَقَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ خَلَقْتُکَ خَلْقاً عَظِیماً وَ کَرَّمْتُکَ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِی ثُمَّ خَلَقَ الْجَهْلَ مِنَ الْبَحْرِ الْأُجَاجِ الظُّلُمَانِیِّ فَقَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَلَمْ یُقْبِلْ فَقَالَ اسْتَکْبَرْتَ فَلَعَنَهُ ثُمَّ جَعَلَ لِلْعَقْلِ خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ جُنْداً فَلَمَّا رَأَى الْجَهْلُ مَا کَرَّمَ اللَّهُ بِهِ الْعَقْلَ وَ مَا أَعْطَاهُ أَضْمَرَ لَهُ الْعَدَاوَةَ وَ قَالَ الْجَهْلُ یَا رَبِّ هَذَا خَلْقٌ مِثْلِی خَلَقْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ قَوَّیْتَهُ وَ أَنَا ضِدُّهُ وَ لَا قُوَّةَ لِی بِهِ أَعْطِنِی مِنَ الْجُنْدِ مِثْلَ مَا أَعْطَیْتَهُ فَقَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى نَعَمْ فَإِنْ عَصَیْتَنِی بَعْدَ ذَلِکَ أَخْرَجْتُکَ وَ جُنْدَکَ مِنْ جِوَارِی وَ مِنْ رَحْمَتِی فَقَالَ قَدْ رَضِیتُ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ جُنْدا
»(۳)
خداوند متعال عقل را ازیمین عرش از نور آفرید و به او دستور داد ادبار کن و ادبار کرد و سپس دستور داد که اقبال کن و اقبال کرد. و چنانکه گفته اند دستورات خداوند همین دو (اقبال و ادبار) است، و یکی از توضیحات این دو دستور اینست که خدای متعال انبیاء الهی را وقتی که به وادی قرب حضرت رسیدند می فرماید بروید و دست مردم را بگیرید و به این وادی بیاورید، پیامبر که به معراج می رود و به جایی می رسد که احدی در آن گام ننهاده باز برمی گردد تا دست ما را بگیرد.
شاید این همان ادبار است که از آن عالم قدس به عالم ما خاکیان میآید، و این بازگشت از آن عالم به این عالم، کار بسیار سختی است، زیرا کسی که به مقام قرب رسید سر و کاری با عالم خاکی ندارد، لذا در دعای عرفه می خوانیم:«
إِلَهِي أَمَرْتَ بِالرُّجُوعِ إِلَى الْآثَارِ فَأَرْجِعْنِي إِلَيْكَ بِكِسْوَةِ الْأَنْوَارِ وَ هِدَايَةِ الِاسْتِبْصَارِ حَتَّى أَرْجِعَ إِلَيْكَ مِنْهَا كَمَا دَخَلْتُ إِلَيْكَ مِنْهَا مَصُونَ السِّرِّ عَنِ النَّظَرِ إِلَيْهَا وَ مَرْفُوعَ الْهِمَّةِ عَنِ الِاعْتِمَادِ عَلَيْهَا إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِير
»(۴) خدایا توفیقی به من بده که طوری به سمت دنیا بروم و برگردم که همان طور باشم که رفتم. این می شود ادبار پیامبری که در مقام قرب تام است، می آید همنیشین ما خاکیان می شود ما را تحمل میکند تا ما را به بالا ببرد، و دستور اقبال هم این است که بیایند اینجا مصون السر برگردند؛ «نعم العبد» یعنی این که وقتی می رود برمی گردد فرقی نکند.
بعد از عقل خداوند متعال جهل را از یک دریای شور ظلمانی آفرید (و اینکه چرا آفرید خود بحث دارد که بماند) فرمود برو رفت ولی دیگر برنگشت، و در مقابل خدا استکبار کرد. همه معصیت، استکبار است؛ رجوع به حضرت حق نداشت خدا فرمود «استکبرت» و او را از محیط رحمت نفی کرد؛ البته تکلیفی که خدای متعال از عقل می خواهد از جهل نخواهد خواست، لذا همان طور که عقل توانست، جهل هم می توانست عبد بماند و استکبار نکند اما استکبار کرد و از محیط رحمت طرد شد.
خداوند متعال به عقل جنود و قوایی داد که بندگی را در دنیا بسط دهد، قوای عقل هفتاد و پنج لشکر بود که «ایمان توکل صبر خشوع و …» جزو این لشکر بودند، و عقل متصرف و حاکم بر آنهاست؛ آنگاه جهل گفت من با او هم آورد هستم. چرا به او جنود داده و به من نداده ای؟ لذا جهل دو اشتباه کرد، یکی اینکه که خود را هم عرض عقل دانست و دیگری اینکه بنا را بر درگیری با عقل و مقابله با آن دانست، خدا دستگاه باطل را هم امداد میکند ولی امداد دستگاه باطل در مسیر حق است و آخر کار هم بساطش جمع می شود، نمیتواند جبهه حق را شکست دهد و (البته اینکه حکمت امداد چیست جای بحث دارد).
وقتی جهل کمک خواست برای او هم جنود قرارداده شد که همه صفات رذیله از آن جنود هستند، و تمام اینها قبل از خلقت ماست و ما هنوز روی زمین نیامده ایم که این صف آرائی شکل گرفته است، یک طرف صف عقل است که به پیامبر اکرم تفسیر شده است یک طرف هم جهل است که جبهه مقابل و دشمن نبی اکرم است که مقابل عقل و محور شیاطین است، لذا تمام صفات حمیده قوای پیامبر اکرم و همه صفات رذیله قوای دشمنان ایشان هستند.
وسعت میدان درگیری عقل و جهل
در این صف آرایی، نبی اکرم که در عوالمی خلق شده اند و یکی از این عوالم عقل است می خواهند بندگی کنند و بندگی را در عالم گسترش دهند، و شیطان و جهل می خواهند در مقابل حضرت شیطنت را بسط بدهند، و همه ما انسان ها می توانیم سرباز هر کدام از دو جبهه باشیم، و معنای اینکه ما در میدان جهاد اکبر قرار داریم همین است، جهاد اکبر یعنی ما در این میان هستیم و می توانیم در هر کدام از دو صف قرار بگیریم، اگر خود را به حضرت بسپاریم قوای نبی اکرم در ما جاری می شود اما اگر در صف شیطان باشیم حتی اگر در صف حضرت هم باشیم، ستون پنجم دشمن خواهیم بود.
میدان درگیری اینقدر وسیع است که همه را شامل می شود، لذا هیچ پیغمبری نیست الا اینکه در صف نبی اکرم است و هیچ مومنی نیست الا این که از شیطان تبری جسته و به نبی اکرم تولی نموده و قوای حضرت در او جاری شده است. و مطابق روایات دو دسته انسان هستند که تمام صفات حضرت در وجود آنها هست، یکی انبیاء و یکی هم عبد مومنی که قلبش به ایمان امتحان شده باشد در روایات دیگری می فرماید:«
إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا يَحْتَمِلُهُ إِلَّا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ أَوْ عَبْدٌ قَدِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَان
»(۵) تحمل ولایت کار یکی از این سه دسته است و بقیه مومنین برخی ازصفات درآنها هست، تاجهل را نشناسند به تبری تام نرسند صفات حضرت بطور کامل درآنها تجلی نمیکند و به هراندازه که در میدان جهاد اکبر تسلیم شوند به همان اندازه در صف شیطان وارد شده اند و مسخر شیطان شده اند به همان اندازه از قوای نبی اکرم محروم خواهند بود.
طهارت هم به این است که انسان همه مملکت وجودش برای نبی اکرم فتح شده باشد در این صورت حضرت با تمام قوایشان در او ظاهر می شوند و چون حضرت مطهر محض اند وجود او هم طهارت محض می شود، و در مقابل هم آلودگی است، و حتی اگر شیطان از یک صفت هم در انسان رخنه دهد به همان اندازه ظلمانی میشود؛ و مطابق فرموده امیرالمومنین، در دل انسانها تخمگذاری می کند وقتیکه اینکار را کرد اینها رشد میکند و همه قوای او را فرا میگیرد و همه تبدیل به قوای شیطان می گردند: «
اتَّخَذُوا الشَّیْطَانَ لِأَمْرِهِمْ مِلَاکاً وَ اتَّخَذَهُمْ لَهُ أَشْرَاکاً فَبَاضَ وَ فَرَّخَ فِی صُدُورِهِمْ وَ دَبَّ وَ دَرَجَ فِی حُجُورِهِمْ فَنَظَرَ بِأَعْیُنِهِمْ وَ نطَقَ باَلْسِنَتِهِمْ فَرَکِبَ بِهِمُ الزَّلَلَ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الْخَطَلَ فِعْلَ مَنْ قَدْ شَرِکَهُ الشَّیْطَانُ فِی سُلْطَانِهِ وَ نَطَقَ بِالْبَاطِلِ عَلَى لِسَانِهِ
»(۶)
انبیاء در مقابل تمام هجوم شیطان مقاومت می کنند و راه به جهل نمی دهند و اجازه نمی دهند شیطان مسخرشان کند؛ گاهی به اندازه دو برابر جزیره العرب از شیاطین برای یک مومن هجوم میآورند، وقتی مومنین مقابل جهل می ایستند مملکتشان برای عقل آرام می شود و نبی اکرم به اندازه ظرف آن مومن، نزول اجلال می کنند، آنان شیعه نبی اکرم اند یعنی شعاع وجود نبی اکرماند.
پس از شکل گیری این درگیری و خلق بشر، فرماندهان هرجبهه به زمین آمدند که نمرود وابراهیم خلیل همینطور هستند؛ این درگیری ادامه داشت که تا جایی که خود نبی اکرم لباس بشر پوشید و آن جهل هم لباس پوشید و آمد و اینجا اوج درگیری است. دعوا سر بسط بندگی و بسط عصیان است، یکی میخواهد تمام عالم را بنده خدا کند، و یکی می خواهد همه اختیارات را مسخر کرده و جهنم کند. یکی صاحب رحمت و محبت است و یکی صاحب عداوت است.
با دقت در باطن عاشورا نیز واضح می شود که عشق به دنیا که صفات رذیله ای مانند بخل و کینه و عشق به دنیاست که این شمشیرها را به میدان آورده است و در حقیقت اینها قوای جهل وشیطان هستند که با قوای عقل می جنگند، وحضرت سیدالشهداء قوای شیطان راشکست دادند، این است که حضرت مصباح الهدی هستند.
عبور از هجمه های گسترده شیطان بسیار مشکل است، لذا فرمودند : «
إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَیْتِی فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ مَثَلُ سَفِینَةِ نُوحٍ فِی لُجَّةِ الْبَحْرِ مَنْ رَکِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِق
»(۷)
تدبیر حضرت زهرا سلام الله علیها در این نبرد
در این درگیری است که حضرت زهرا سلام الله علیها که لیله القدر پیامبر و مشکوه نور پیامبرند، برای حاکمیت نبی اکرم در عالم و کنار زدن جهل و باز کردن راه به میدان آمدند تا عبور از وادی جهل و رسیدن به عقل را آسان کنند؛ اگر محنت حضرت نبود امکان رسیدن ما به عقل فراهم نبود، حضرت بودند که به عالم تابدیند و با تابش ایشان این ظلمات سنگین برداشته شد و آرام آرام تا ظهور کامل، کنار خواهد رفت.
در این عرصه که دشمن به میدان آمده است حضرت یک تدبیرتاریخی دارد که شیاطین را دردرون جبهه خود محاصره میکند حضرت در طرح عظیمه خودش دشمن را محاصره کرده است. در این درگیری قوای حضرت زهرا سلام الله علیها نسلشان هستند و ایشان نسلشان را قربانی این راه کردند و حاضر شدند که این بلاهای سخت را تحمل کنند تا نور نبی اکرم به واسطه امام زمان که ادامه صدیقه طاهره هستند، ظاهر شود، و این مقاومت سنگین است که راه را برای ما برای رسیدن به وادی حق آسان کرده است.
حیف است که با وجود صدیقه طاهره ما مبرای از جنود جهل نشده باشیم، ما باید با تمام وجود به نفع حضرت زهرا سلام الله علیها به میدان بیایم به اندازه ای که جهل را به خود راه میدهیم کار شفاعت حضرت راسخت می کنیم.
(۱) کافی، ج ۱، ص ۲۰۰.
(۲) تفسیر برهان، ج ۱، ص ۶۲.
(۳) بحار، ج۱ ، ص ۱۵۸.
(۴) اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۳۴۹.
(۵) خصال، ج ۲، ص ۶۲۴.
(۶) نهج البلاغه، خطبه هفتم
(۷) بحار، ج ۲۲، ص ۴۰۸.
*****
آیات و روایات بحث:
۱-
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما يَفْتَرُونَ
– سوره أنعام، آیه ۱۱۲
۲-
أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً
– سوره لقمان، آیه ۲۰
۳-
أَلَمْ تَرَ إِلىَ الَّذِینَ بَدَّلُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ کُفْرًا وَ أَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ
– سوره ابراهيم، آیه ۲۸
۴-
وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ
– سوره فاطر، آیه ۲۲
۵-
قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ
– سوره ملك، آیه ۳۰
۶-
یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ وَ لِیَرْبِطَ عَلى قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ
– سوره أنفال، آیه ۱۱
۷-
فَانْظُرْ إِلى آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِکَ لَمُحْیِ الْمَوْتى وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ
– سوره روم، آیه ۵۰
۸-
وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْکِتابُ وَ جیءَ بِالنَّبِیِّینَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ
– سوره زمر، آیه ۶۹
۹-
إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ ثَقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی
– ارشاد القلوب(دیلمی)، ج۱، ص۱۳۱
۱۰-
یا هِشَامُ اعْرِفْ الْعَقْلَ وَ جُنْدَهُ وَ الْجَهْلَ وَ جُنْدَهُ تَكُنْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ قَالَ هِشَامٌ فَقُلْتُ لَا نَعْرِفُ إِلَّا مَا عَرَّفْتَنَا فَقَالَ ع يَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْعَقْلَ وَ هُوَ أَوَّلُ خَلْقٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مِنَ الرُّوحَانِيِّينَ عَنْ يَمِينِ الْعَرْش مِنْ نُورِهِ فَقَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ خَلَقْتُکَ خَلْقاً عَظِیماً وَ کَرَّمْتُکَ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِی ثُمَّ خَلَقَ الْجَهْلَ مِنَ الْبَحْرِ الْأُجَاجِ الظُّلُمَانِیِّ فَقَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَلَمْ یُقْبِلْ فَقَالَ اسْتَکْبَرْتَ فَلَعَنَهُ ثُمَّ جَعَلَ لِلْعَقْلِ خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ جُنْداً فَلَمَّا رَأَى الْجَهْلُ مَا کَرَّمَ اللَّهُ بِهِ الْعَقْلَ وَ مَا أَعْطَاهُ أَضْمَرَ لَهُ الْعَدَاوَةَ وَ قَالَ الْجَهْلُ یَا رَبِّ هَذَا خَلْقٌ مِثْلِی خَلَقْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ قَوَّیْتَهُ وَ أَنَا ضِدُّهُ وَ لَا قُوَّةَ لِی بِهِ أَعْطِنِی مِنَ الْجُنْدِ مِثْلَ مَا أَعْطَیْتَهُ فَقَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى نَعَمْ فَإِنْ عَصَیْتَنِی بَعْدَ ذَلِکَ أَخْرَجْتُکَ وَ جُنْدَکَ مِنْ جِوَارِی وَ مِنْ رَحْمَتِی فَقَالَ قَدْ رَضِیتُ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ جُنْدا
– بحار الانوار، ج۱، ص۱۵۸
۱۱-
إِلَهِي أَمَرْتَ بِالرُّجُوعِ إِلَى الْآثَارِ فَأَرْجِعْنِي إِلَيْكَ بِكِسْوَةِ الْأَنْوَارِ وَ هِدَايَةِ الِاسْتِبْصَارِ حَتَّى أَرْجِعَ إِلَيْكَ مِنْهَا كَمَا دَخَلْتُ إِلَيْكَ مِنْهَا مَصُونَ السِّرِّ عَنِ النَّظَرِ إِلَيْهَا وَ مَرْفُوعَ الْهِمَّةِ عَنِ الِاعْتِمَادِ عَلَيْهَا إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِير
– اقبال الاعمال، ج۱، ص۳۳۹
۱۲-
إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا يَحْتَمِلُهُ إِلَّا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ أَوْ عَبْدٌ قَدِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَان
– بحار الانوار، ج۲۵، ص۳۴۷
۱۳-
اتَّخَذُوا الشَّیْطَانَ لِأَمْرِهِمْ مِلَاکاً وَ اتَّخَذَهُمْ لَهُ أَشْرَاکاً فَبَاضَ وَ فَرَّخَ فِی صُدُورِهِمْ وَ دَبَّ وَ دَرَجَ فِی حُجُورِهِمْ فَنَظَرَ بِأَعْیُنِهِمْ وَ نطَقَ باَلْسِنَتِهِمْ فَرَکِبَ بِهِمُ الزَّلَلَ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الْخَطَلَ فِعْلَ مَنْ قَدْ شَرِکَهُ الشَّیْطَانُ فِی سُلْطَانِهِ وَ نَطَقَ بِالْبَاطِلِ عَلَى لِسَانِهِ
– بحار الانوار، ج۳۴، ص۲۱۱
۱۴-
إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَیْتِی فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ مَثَلُ سَفِینَةِ نُوحٍ فِی لُجَّةِ الْبَحْرِ مَنْ رَکِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِق
– اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج۲، ص۲۲۲