نسخه آزمایشی
دوشنبه, 31 ارديبهشت 1403 - Mon, 20 May 2024

جلسه بیست و یکم / چند وجه جمع بین روایات ناهیه از بیع عذره و روایات مجوزه

متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه بیست و یکم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ شنبه 2 آذرماه سال 92 برگزار شده است. در این جلسه وجوهی که برای جمع بین روایات ناهیه و روایات مجوزه بیع عذره گفته شده اند بررسی شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.
وجه جمع شیخ الطائفه رحمه الله:
ثمن عذرة الانسان سحت و لا بأس بعذرة مأکول اللحم. مرحوم شیخ این جمع را تبرعی و بدون شاهد میدانند خصوصا که اطلاق عذره بر ارواث حیوان مأکول اللحم محل تأمل است.  قدر متیقن از هر دو طرف حرمت و جواز، همین وجه ذکر شده است ولی این قدر متیقن بودن وجهی برای انصراف سحت از مأکول اللحم یا انصراف لابأس از انسان نمیشود چون قدر متیقن شاهد جمع نمیشود الا اینکه ریشه در ظهور خطاب داشته باشد و از قرائن خارجی استفاده نشده باشد. یا اگر حرمت عذره انسان و حیوان حرام گوشت و جواز عذره مأکول اللحم از متسالمات عرفی بود میتوانست قرینه انصراف باشد به قرینه داخلی.
وجه جمع آخر:
حکم به سحت ناظر به بلادی است که بیع عذره در آن مرسوم نیست و در آنجا منفعت عقلایی ندارد. لذا روایات ناهیه بیانگر همان قاعده کلیه اشتراط به منفعت است که خود یکی از وجوه جمع است.
در خود خطاب وجهی برای این جمع نیست. لذا جمعی عرفی نیست. بعلاوه اینکه در روایت سماعه از سئوال سائل ظاهر است که در بلادی بوده که عذره مورد انتفاع بوده.
اگر روایت شاهد جمعی در بین بود جمع از تبرعی بودن خارج میشود ولی در مقام، روایت سماعه حتی به فرض واحد بودن روایت، ظهوری برای شاهد جمع قرار گرفتن به این شکل ندارد.
جمع آخر:
هر دو حکم تکلیفی است ولی لا بأس صرف عدم حرمت است نه اباحه و سحت هم بیانگر حکم کراهت است .
این وجه هم خلاف ظاهر است چون هم لابأس معمولا در اباحه استعمال میشود و حمل سحت و حرام (که در روایت سماعه تعبیر حرمت آمده) بر مکروه هم مشکل است. و باز هم مستلزم رفع ید از ظهور اولیه این روایات است که حمل بر حکم وضعی است (چون در حکم وضعی کراهت معنی ندارد) لذا این خطابات همه ظهور در حکم وضعی دارند.