متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه چهل و دوم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ شنبه 28 دی 92 برگزار شده است. در این جلسه به حکم بیع متنجسات پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

اعیان متنجسه

گفته شده که اعیان نجسه اگر قابل تطهیر نباشند با وجود نجاست، منفعت محلله مقصوده نداشته و بیعش جائز نیست بدلیل نبوی مشهور: «ان الله اذا حرم شیئا حرم ثمنه» که شامل مقام هم میشود (بر مبنای ظهور نهی در معاملات در حرمت وضعی). و بدلیل روایت دعائم: «و ما کان محرما اصله منهیا عنه لم یجز بیعه و لا شرائه» البته بر مبنای اینکه بگوییم که در نهی در اینجا با اینکه نهی در معاملات است اما در اینجا ظهور در حرمت تکلیفی دارد.

اما روایت تحف، به درد مقام نمیخورد چون موضوعش وجوه النجس است که بر متنجس صادق نیست.

مرحوم شیخ میفرمایند که بیع اعیان متنجسه قابل تطهیر، حتی قبل از تطهیر هم جائز است. هکذا اعیان متنجسه غیر قابل تطهیر که منفعت حلالی هم در آنها متصور است حتی در صورت نجاست.

مرحوم خویی بر مرحوم شیخ اشکال کرده اند که کلام ایشان با قبول روایت «ان الله اذا حرم شیئا ...» متناسب نیست. چون اگر این روایت حرمت ثمن را مستند به حرمت ذاتی کرده باشد که اصلا به درد اثبات حرمت معامله نمیخورد حتی در جایی که عین متنجسه غیر قابل تطهیر منفعت حلال نداشته باشد. ولی اگر در این خبر، حرمت ثمن مستند به حرمت تبعی و وضعی هم باشد، باید قبل از تطهیر هم حرام باشد اگر جواز انتفاعش متوقف بر طهارت باشد.

مرحوم خویی میفرماید اساسا این روایت به درد حکم اعیان متنجسه نمیخورد زیرا اگر قبول کنیم که این روایت شامل اعیانی میشود که حرمت تبعی دارند، اگر:

- حرمت اکل و شرب را مانع بیع میداند که هیچ فقیهی ملتزم به این مانعیت نیست

- حرمت تمام منافع عقلایی را مانع میداند که به درد مسئله اعیان متنجسه نمیخورد

- حرمت منافع غالب را مانع میداند هم باید مقیدا و بنا بر تفصیل حکم داد به جواز در جایی که منافع عقلایی معتنا به دارد دون غیره.

در مجموع، مقید نمودن حرمت بیع وجوه نجس در کلام مرحوم شیخ به نداشتن منفعت محلله، با قبول روایت تحف تهافت دارد.