متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه پنجاه و ششم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ دوشنبه 28 بهمن 92 برگزار شده است. در این جلسه به حکم بیع و انتفاع از متنجسات پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

مرحوم شیخ بحث از جواز انتفاع از دهن متنجس را دائر مدار قاعده کردند که آیا انتفاع از متنجسات جائز است یا نه؟

انتفاع از متنجسات

دو قول در مسئله است:

1: لا یجوز (بدلیل آیات و روایات و اجماع ) الا ما ثبت بالدلیل

2: یجوز الا ما خرج بالدلیل

مرحوم شیخ میفرمایند: قاعده اولی جواز است به دلیل:

1: اصالت البرائة و الجواز

2: اصالت حلیت انتفاع مما فی الارض جمیعا.  که مفاد آیه شریفه 29 سوره بقره : «هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَميعا» است. مرحوم شیخ میفرمایند که مفاد این آیه این است که ما فی الارض خلق شده اند برای انتفاع ما، اعم از انتفاع مستقیم و غیر مستقیم، مادی و معنوی.

اگر معنای آیه اینگونه باشد، بیانگر حلیت واقعی است لذا مقدم بر اصالة البرائة است و نباید آن را در عرض اصالت برائت ذکر کرد. مگر اینکه مراد مرحوم شیخ از اصالت الجواز، اصالت حل واقعی باشد در مقابل اصالت حذر واقعی. که دلیلی برای این اصل (که بیانگر حکم واقعی باشد) نداریم.

اما معنای دیگری نیز برای آیه متصور است و آن اینکه خدای متعال نظام خلقت را به گونه ای آفریده که انسان بتواند در آن زندگی کند، ولی در صدد بیان جواز انتفاع مستقیم و غیر مستقیم از همه مخلوقات نیست. بعبارتی مفاد آیه با حرمت انتفاع بعض امور منافات ندارد و نیازی نیست که محرمات را با تخصیص از آیه خارج کرد. چون ممکن است که بعضی مخلوقات برای ما خلق شده باشند اما نه برای انتفاع مستقیم یا غیر مستقیم، بلکه برای تحذیر و بر حذر بودن از آنان و رشد بوسیله اجتناب از آنها.