متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه پنجاه و هفتم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ چهارشنبه برگزار شده است. در این جلسه به ادامه بررسی حکم انتفاع از متنجسات پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

مرحوم شیخ اصل را بر جواز انتفاع از همه مخلوقات قرار داده بودند الا اموری که صریحا حرام شده اند. اما ادعا شده است که متنجسات از اموری اند که انتفاعشان صریحا تحریم شده است. به استناد:

1: آیه شریفه: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون‏»

اشکالات این استناد:

اشکال اول: حمل رجس بر متنجس محل تأمل است. چون مستلزم تخصیص اکثر است چون میدانیم که فی الجمله در اکثر متنجسات جائز است. در مقام، تخصیص اکثر به عنوان واحد هم نیست چون اگر خروج عنوان را قبول کنیم، دقیقا خلاف مدعی را پذیرفته ایم.

اشکال دوم: رجس به معنی قذارت باطنی است لذا شامل میسر هم شده است. لذا با این آیه اثبات نجاست خمر هم ممکن نیست.

اشکال سوم: «من عمل الشیطان» یا به این معنی است که *) خود این رجس از مبتدعات شیطان است ← باید اثبات شود «من عمل الشیطان» بر متنجس هم اطلاق میشود. اما دلیلی برای این اطلاق نداریم. بلکه آنچه از آیه متیقن و ظاهر است این است که مراد آیه مبتدعات شیطان است. یا به این معنی که **) عمل به این اعیان و ارتکابشان از عمل شیطان است. اثبات این امر نیازمند  دلیل دیگری است که بیان کند تصرف در متنجس مصداق ارتکاب عمل شیطان است و با خود این آیه قابل اثبات نیست.

اشکال چهارم: فاجتنبوه، به معنی ترک هر اجتنابی نیست، بلکه به تناسب حکم و موضوع یعنی ترک تصرفات محرمه متناسب با هر یک از این اعیان.

2: آیه «وَ الرُّجْزَ فَاهْجُر»

اشکالات این استناد:

در معنای رجز و هجر مناقشه شده است. علاوه بر اینکه ظاهر از هجری که مأموربه است اجتناب از آن در لباس مصلی است.

3: آیه «  الَّذينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذي ... وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِث‏».

اشکالات:

اشکال اول: مراد آیه فقط تحریم اکل است. اما جواب داده شده است که این تحریم اطلاق دارد خصوصا به قرینه «یحل لهم الطیبات» که مطلقا در اختیار و برای طیبین قابل انتفاع است زیرا «الطیبات للطیبین»

اشکال دوم: صدق خبیث بر متنجس ثابت نیست.

اشکال سوم از مرحوم خویی: طیب یعنی فعل طیب نه عین طیب. زیرا سازگار با مقام پیامبر این است که برای حلال کردن افعال طیب آمده باشند.

اشکال حضرت امام قدس سره: آیه میفرماید پیامبر صلی الله علیه و آله طیبات را حلال کردند و بالعکس خبائث را حرام. نه اینکه همه جهات حلیت و حرمت را شامل شود. بلکه فقط میفرماید خبائث را حلال نکرده بلکه حرام کرده. حال در مقام بیان اینکه در یک جهت یا همه جهات، نیست.