متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه پنجاه و هشتم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ شنبه 3 اسفند 92 برگزار شده است. در این جلسه به ادامه حکم انتفاع از متنجسات پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

مرحوم شیخ بحث از جواز انتفاع از دهن متنجس را دائر مدار قاعده کردند که آیا انتفاع از متنجسات جائز است یا نه؟

آیاتی که برای استدلال به حرمت انتفاع از متنجسات مطرح شده بود بررسی شد.

اما روایات:

1: روایات نهی از انتفاع از دهن متنجس

مثل این روایت: عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا وَقَعَتِ الْفَأْرَةُ فِي السَّمْنِ فَمَاتَتْ فِيهِ فَإِنْ كَانَ جَامِداً فَأَلْقِهَا وَ مَا يَلِيهَا وَ إِنْ كَانَ ذَائِباً فَلَا تَأْكُلْهُ وَ اسْتَصْبِحْ بِهِ وَ الزَّيْتُ مِثْلُ ذَلِكَ. اینکه فرمودند القها و ما یلیها یعنی استفاده نکن، نفرمودند نخور، بلکه فرمودند ألقها. اما اشکال شده است که ظاهر این فقره این است که بردار که خورده نشود ولی در مقام بیان اینکه استفاده دیگر هم نکن نیست خصوصا به شهادت علم به جواز استعمال در استصباح. پس القها دال است بر حرمت انتفاع مشروط به طهارت. اما اگر کسی جمود بر لفظ کند نمیتوان با اجماع به جواز استصباح، علیه او استشهاد کرد زیرا میتواند بگوید آن انتفاعی است که تعبدا جائز شده است.

2: روایت: کلینی: «عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ عَلِيّاً ع سُئِلَ عَنْ قِدْرٍ طُبِخَتْ وَ إِذَا فِي الْقِدْرِ فَأْرَةٌ قَالَ يُهَرَاقُ مَرَقُهَا وَ يُغْسَلُ اللَّحْمُ وَ يُؤْكَلُ.» که گفته اند از یهراق مرقها به ضمیمه عدم قول به فصل استفاده میشود که هر متنجسی را باید اهراق کرد. اما به این استناد پاسخ داده اند که یهراق اشاره به عدم اکل دارد. به خصوص به ضمیمه حکم جواز اکل لحم که بلافاصله بعد از یهراق مرقها بیان شده است.

3: روایت: «عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مَعَهُ إِنَاءَانِ فِيهِمَا مَاءٌ وَقَعَ فِي أَحَدِهِمَا قَذَرٌ لَا يَدْرِي أَيُّهُمَا هُوَ وَ لَيْسَ يَقْدِرُ عَلَى مَاءٍ غَيْرِهِ قَالَ يُهَرِيقُهُمَا جَمِيعاً وَ يَتَيَمَّمُ». از یهریقهما استفاده میشود که هیچ انتفاعی از متنجس جائز نیست. اما پاسخ داده اند که امر به اهراق برای این است که فرد فاقد الماء شود و تیمم برایش جائز شود. بعلاوه اینکه اهراق در اینجا یعنی عدم جواز توضأ با آن، نه سایر انتفاعات.