متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه شصت و پنجم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ یکشنبه 18 اسفند ماه 92 برگزار شده است. در این جلسه به مواردی که بیع هیاکل العباده اشکالی ندارد پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

مرحوم شیخ صورة صنمی را از قبیل صورة نوعیه میدانند که عند المعاملة غرض اصلی به صورة تعلق میگیرد و ماده فقط موجب اضافه قیمیه میشود.

ایشان 2جا را از حرمت بیع صنم استثناء کرده اند:

1: جایی که منفعت محلله ای هم در عین وجود دارد که آن منفعت بخاطر صورة است. ظاهرا دلیل ایشان این است که ادله حرمت بیع صنم ناظر به اینجا نیست بلکه ناظر به مواردی است که منافع حلال دیگری در صنم نیست و «وجه فساد» هم به مواردی اطلاق میشود که هیچ وجه حلالی در بین نباشد. یعنی مرحوم شیخ اطلاق آن ادله را نسبت به چنین مواردی قبول ندارد.

2: موارد «فروش ماده». جواز این دسته بخاطر ادله عمومات حلیت بیع است بعلاوه انصراف ادله مانعه از این مورد. حتی اگر علم به تبدیل صورة توسط مشتری ندارد باز مرحوم شیخ، بیع را جائز میداند. ظاهرا این کلام مرحوم شیخ ناظر به شرایطی است که بت پرستی منحل شده و الا درست این بود که ایشان هم مانند علامه علم به امحاء صورة توسط مشتری را شرط کند چون گفتیم که از مجموع ادله بر می آید که شارع بخاطر لزوم اجتناب جامعه از این صور، نهی از اجتناب آنها کرده و جواز چنین بیعی راهی برای ترویج مبادله صنم و تقویت وجه فساد است.

اما بیع صنمی که دیگر پرستیده نمیشود و مبادله اش اشاعه بت پرستی نیست ظاهرا اشکالی ندارد الا اینکه هنوز صورت بت دارد و به همین خاطر ممکن است هنوز نهی شارع شاملش شود چون معلوم نیست شارع برای وجوهی که در نگهداری چنین بتهای متروکه وجود دارد، مثل کشف فرهنگ گذشته و آثار باستانی و ... احترامی قائل باشد خصوصا در مثل بت که به شدت جامعه و مکلفین را از آن اجتناب داده است.