متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه هفتاد و دوم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ سه شنبه 26 فروردین 93 برگزار شده است. در این جلسه به ادامه بحث دراهم مغشوشه پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است

به فرض اینکه دراهم مغشوشه ملحق باشد به هیاکل العباده (در عدم جواز هر انتفاعی)، اگر مشتری و بایع جاهل به مغشوشه بودن بودند و بعدا عالم به این امر شدند، حکم چیست؟ مرحوم شیخ میفرماید اگر شخص این سکه را به عنوان سکه بفروشد و یا بپردازد، معامله باطل است چون عنوان سکه عنوان مقوم است و فقدانش موجب بطلان بیع است.

اما اگر کلی سکه را فروخت، معامله صحیح است و فقط تعویض آن لازم است

اما اگر شخص سکه را فروخت اما نه به عنوان و وصف سلطانی بودن و نحوها و بعدا فاقد این وصف درآمد، مغشوشه بودن بر سکه صادق است اما معامله صحیح است منتهی اگر ماده مغشوش باشد طرف مقابل خیار عیب دارد و اگر غش در صورت باشد خیار تدلیس

به نظر می آید که:

الف) اگر الحاق این دراهم به هیاکل را از مرحوم شیخ بپذیریم، در همه این صور، چون بیع بر صورت واقع شده است باید معامله باطل باشد. بله! اگر ماده را فروخت، معامله صحیح است کما مر فی الهیاکل العبادة. البته در اینجا هم در فرض تخلف از عنوان مقصود، خیار عیب محفوظ است.

ب) اگر بخاطر وجود منافع محلله، قائل به این الحاق نشدیم، به فرض بطلان معامله مغشوش میگوییم:

- اگر طرفین علم به مغشوش بودن دارند ← معامله بلا اشکال جائز است و خیاری هم برای طرفین نیست

- اگر علم ندارند ← مصداق غش نیست اما اگر فاقد عنوان ماهوی باشد (مثلا اصلا طلا یا نقره نباشد) معامله باطل است. ولی اگر واجد عنوان ماهوی باشد معامله صحیح است و خیار عیب برای دریافت کننده وجود دارد

- اگر مشتری علم داشت ← معامله صحیح است ولو بائع نداند. بخاطر اقدام، خیار هم ندارد. الا اینکه فاقد عنوان ماهوی باشد که معامله باطل است چون دیگر عیب نیست تا با ایجاب خیار تصحیح شود بلکه فقدان عنوان ماهوی است که موجب بطلان معامله است.

- اگر بائع علم داشت دون المشتری ← در صورت فقدان عنوان ماهوی هم غش است و هم معامله باطل است. در صورت وجود عنوان ماهوی نیز غش است (حرمت تکلیفی هم دارد) خیار نیز قطعا ثابت است اما بطلان معامله منوط به این است که غش را موجب بطلان معامله بدانیم یا نه؟