متن زیر تقریر و خلاصه ای از جلسه هشتاد و دوم درس خارج فقه مبحث مکاسب محرمه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ سه شنبه 16 اردیبهشت 93 برگزار شده است. در این جلسه به ادامه حکم مفهوم اعانه پرداخته شده است. قابل ذکر است که متن برداشت شاگردان ایشان از مباحث است.

مرحوم ایروانی، مفهوم اعانه را فقط در جایی صادق میدانند که اعانه بر فاعلیت فاعل کرده باشد. لذا در مثل تکثیر اولاد صدق اعانه بر اثم محل اشکال است و لو اینکه میداند از آنها اثمی هم سر میزند. اما مرحوم خویی برای اخراج چنین مواردی، چنین قیدی وارد نمیکنند بلکه میگویند، در صدق مفهوم اعانه، وجود طرفین شرط است چون اعانه طرفینی است. با این حساب، اگر اهل باطل برای مقابله با اهل حق تکثیر نسل کنند اعانه صدق میکند، چون قصد اعانه اهل باطل یا ولات کفر را دارند که بالفعل حاضرند

پس در مجموع، مرحوم خویی تا اینجا یکقید برای صدق مفهوم اعانه ایراد کرده اند: وجود بالفعل طرفین (و فرقی نیست که اعانه بر فاعلیت باشد یا قابلیت و زمینه سازی) ولی قصد دخیل نیست گرچه ممکن است در حرمت دخیل باشد

در نقطه مقابل، حضرت امام رحمه الله، استعمالات مرحوم خویی را وافی به مدعا نمیدانند، چون ممکن است که استعمال مجازی باشند. لذا با استعمال، اثبات وضع نمیشود (لاحتمال التجوز) و استعمال اعم است از حقیقت و مجاز. راه تشخیص وضع یا عدم صحت سلب است یا انصراف حاقی از حاقّ و ذات لفظ

لذا ایشان مواردی از استعمال می آورند که معین قصد اعانه نداشته است و به همین خاطر، مفهوم اعانه قابل صلب است. سپس از این موارد استفاده میکنند که به دلیل عدم قصد، سلب اعانه صحیح است. یعنی صدق اعانه متوقف بر قصد اعانه است و برای موارد غیر قصدی وضع نشده است. مثل کسی که آجر میفروشد به کسی که مسجد میسازد، به این فرد معین بر ساخت مسجد نمیگویند الا در جایی که قصدش ربح و ... نباشد بلکه قصدش اعانه بر ساخت مسجد باشد.

البته به ایشان اشکال شده است که در صدق مفهوم لغوی، معلوم نیست بتوان اعانه را از کسی که بدون قصد آجر فروخته سلب کرد. آنچه قابل سلب است، استحقاق ثواب است نه صدق لغوی.